LÀM ĂN SINH SỐNG VÀ SỰ NGHIỆP TRONG KINH PHÁP HOA

Chúng ta hay nói Phật giáo là bất biến tùy duyên. Bất biến là cái thấy biết thật tướng của tất cả các pháp, và tùy duyên là tướng khác biệt của các pháp. Tùy duyên ở đây là hoặc nông nghiệp, hoặc công nghiệp, hoặc công nghệ thông tin. Tướng khác biệt của các ngành này đều nằm trong thật tướng của tất cả các pháp.

Ở đời cần có việc làm, tài sản để sinh sống (tư sanh); nghề nghiệp vừa để kiếm tiền vừa để hoàn thiện nhân cách. Nghề nghiệp đó có thể là nông nghiệp, công nghiệp hay công nghệ thông tin.

Trong tám chánh đạo, chánh nghiệp (việc làm chân chánh), chánh mạng (nuôi thân mạng một cách chân chánh) nói về vấn đề này. Đây là vấn đề then chốt của cuộc sống, vì không ở đâu trong vũ trụ này có sự sống mà không có công việc nuôi mạng sống.

Phẩm Pháp sư công đức của kinh Pháp Hoa nói:

“Dùng ý căn thanh tịnh ấy, nếu nói kinh sách thế gian, lời lẽ trị thế, tài sản sinh sống, nghề nghiệp… đều thuận chánh pháp, đều cùng thật tướng chẳng trái nhau.

Dầu chưa được trí huệ hoàn toàn thanh tịnh mà ý căn thanh tịnh như thế thì người đó có suy nghĩ, tính toán, nói năng gì đều là Phật pháp, không gì là chẳng chân thật, đều là lời của các Phật trước đã nói trong kinh”.

Tóm lại, tất cả sự làm ăn sinh sống, tất cả nghề nghiệp sự nghiệp trong đời đều là thật tướng, “thật tướng của tất cả các pháp”. Thật tướng của tất cả các pháp, theo Đại thừa, là tánh Không và tánh Như. Tất cả hành động của thân, khẩu, tâm ý của đời sống hàng ngày, một khi đã chánh, đã đúng, đã tương ưng với thật tướng, thì đó chính là Phật pháp.

Điều kiện để thấy và để làm như vậy là “ý căn thanh tịnh”, hay nói rộng ra là “cái thấy biết” của kinh Pháp Hoa, điều đã được giảng trong suốt cuốn kinh. Cái thấy biết hay ý thức Pháp Hoa biến tất cả sự nghiệp thế gian thành thật tướng, biến tất cả sanh tử thành Niết-bàn.

Chúng ta hay nói Phật giáo là bất biến tùy duyên. Bất biến là cái thấy biết thật tướng của tất cả các pháp, và tùy duyên là tướng khác biệt của các pháp. Tùy duyên ở đây là hoặc nông nghiệp, hoặc công nghiệp, hoặc công nghệ thông tin. Tướng khác biệt của các ngành này đều nằm trong thật tướng của tất cả các pháp.

Kinh Nhật tụng nói, “Xứng tánh làm Phật sự”, khi xứng hợp với Phật tánh thì mọi việc làm trở thành Phật sự. Thế nên chúng ta thấy có những người như Bố-tát Trì Địa: “Thường ở nơi các con đường trọng yếu, bến đò, đất đai eo hẹp hiểm trở có thể làm hư hại ngựa xe, ông đều đắp bằng, hoặc làm cầu cống, hoặc gánh đất cát; hoặc ở nơi chợ búa có người cần mang đồ vật gì thì mang giùm mà không lấy tiền” (kinh Lăng Nghiêm). Khi gặp Phật Tỳ-xá-phù, được dạy: “Hãy bình tâm địa thì tất cả đất đai trong thế giới đều bằng”, nhờ đó mà vị này chứng ngộ được thật tướng của địa đại, cũng là thật tướng của tất cả các pháp, hay pháp tánh.

Những phẩm cuối của kinh Pháp Hoa nói về những hạnh Bồ-tát tương ưng với thật tướng hay pháp tánh. Bồ-tát Dược Vương, Dược Thượng về cây thuốc (phẩm Dược Vương Bồ-tát bổn sự,  thứ 23); Bồ-tát Diệu Âm “dùng âm nhạc cúng dường” (phẩm Diệu Âm Bồ-tát, thứ 24); Bồ-tát Quán Thế Âm nghe tiếng kêu khổ của chúng sanh (phẩmPhổ môn, thứ 25); Bồ-tát Diệu Trang Nghiêm Vương trị thế và quản lý gia đình (phẩm Diệu Trang Nghiêm Vương bổn sự, thứ 27). Qua đó chúng ta có thể thấy “tất cả các pháp đều là Phật pháp”.

Tất cả mọi hành động thân khẩu ý của chúng ta, mọi công việc mưu sinh và làm lợi ích về vật chất và tinh thần cho người khác, đóng góp vào sự tiến bộ của thế giới, đều không thể ra ngoài Như Lai tạng hay Phật tánh.

Một hành động nhỏ nhất, gần như vô ý thức, đều chạm đến thật tướng của tất cả các pháp, là Phật tánh:

Nhẫn đến trẻ con chơi
Nhóm cát thành tháp Phật
Những hạng người như thế
Đều đã thành Phật đạo.
Nếu người tâm tán loạn
Cúng dường nơi tranh tượng
Nhẫn đến đưa một tay
Hoặc lại hơi cúi đầu
Dùng đây cúng dường tượng
Lần thấy vô lượng Phật.
(phẩm Phương tiện, thứ 2).

Tất cả hành động, nói năng, ý nghĩ của tất cả chúng sanh đều có nền tảng là Phật tánh, phát khởi từ Phật tánh, hiện hữu trong Phật tánh và chấm dứt trong Phật tánh. Tất cả mọi hành động của thân, khẩu, ý đều từ đất tâm vốn chính là Phật tánh mà lưu xuất. Đây là cái thấy biết của giải thoát và giác ngộ mà chúng ta cần học trong kinh. Cái thấy biết này lật ngược sanh tử thành Niết-bàn.

Điều này được nói trong phẩm Tùng địa dũng xuất, từ đất vọt lên. Các vị Bồ-tát của hành động (hạnh) mà đứng đầu là Thượng Hạnh, Vô Biên Hạnh, Tịnh Hạnh và An Lập Hạnh từ dưới đất, tức nền tảng Phật tánh, vọt lên để làm việc Phật ở cõi Ta-bà này. Để hành động, công việc được cao đẹp (Thượng), rộng khắp (Vô Biên), trong sạch vì không có chủ thể đối tượng, ta người làm nhiễm ô (Tịnh), và có ý nghĩa vững vàng (An Lập), điều căn bản là phải hiểu biết đất tâm Phật tánh vốn luôn luôn có sẵn nơi mỗi người. Từ nền tảng Phật tánh này mới có các hành động “từ đất vọt lên” để cùng thật tướng chẳng trái nhau.

“Tất cả các pháp đều là Phật pháp”, kinh Pháp Hoa, kinh Kim Cương và nhiều kinh khác nói như vậy. Tư sanh sự nghiệp, công việc xã hội (trị thế) đều là Phật pháp trong một cái thấy biết đúng (chánh tri kiến), trong tư duy đúng (chánh tư duy), trong hành động đúng (chánh nghiệp), trong lời nói đúng (chánh ngữ)… Đúng, tức là đều cùng thật tướng hay Phật tánh chẳng trái nhau.

Người thực hành đạo Phật không phải từ bỏ theo nghĩa đen là bỏ nghề nghiệp lên núi ở. Mà từ bỏ cái thấy sai, tư duy sai, hành động sai để có cái thấy biết đúng, hành động đúng. Thấy biết đúng là thấy biết tất cả mọi hành động của thân, khẩu, tâm ý đều từ đất tâm, từ nền tảng Phật tánh vọt lên, cho nên chúng có bản chất là Phật tánh, là “thật tướng của tất cả các pháp”. Hành động đúng là làm việc mà vẫn tương ưng với Phật tánh và thấy công việc là một cách biểu lộ của Phật tánh.

Chữ ba-la-mật trong sáu ba-la-mật có nghĩa là toàn thiện, giải thoát, đến bờ giác ngộ. Ba-la-mật là làm lợi ích cho mình cho người mà không lìa khỏi Phật tánh bình đẳng khắp tất cả. Mọi công việc đều làm trong Phật tánh thì chúng chính là biểu hiện của Phật tánh. Như tất cả mọi thứ đồ vật làm từ mỏ vàng thì đều có bản chất là vàng.

Trong quá trình Khai Thị Ngộ Nhập của kinh Pháp Hoa, ngộ là thấy được công việc đang làm có bản chất Phật tánh, mà chúng ta thường gọi là Phật sự. Nhập là đi sâu vào cái bản chất ấy  để chứng ngộ được “tư sanh sự nghiệp, trị thế đều là thật tướng, đều là Phật pháp”.

Do đó, trong Đại thừa, tư sanh sự nghiệp trị thế là một con đường đưa người ta đến “thật tướng của tất cả các pháp”, đến chỗ “đều là Phật pháp”. Cho nên, điều cần thiết là phải thấy thật tướng của tất cả các pháp, và rồi mọi công ăn việc làm đều được đưa vào thật tướng ấy để chúng trở thành Phật pháp.

Đây là con đường của Bồ-tát hạnh, ở trong thật tướng ấy mà dùng tất cả những phương tiện của thế gian để giúp đỡ và độ thoát cho người khác. Những phương tiện ấy trong mắt nhìn của một vị tu Bồ tát hạnh thì không là thế gian nữa mà là ‘thật tướng của tất cả các pháp’, của ‘tất cả các pháp đều là Phật pháp’. Như Bồ-tát cư sĩ Duy Ma Cật:

“Bấy giờ, trong thành phố lớn Tỳ-da-ly có một trưởng giả tên là Duy Ma Cật, đã từng cúng dường vô lượng chư Phật, trồng sâu căn lành, đắc Vô sanh nhẫn, biện tài vô ngại, thần thông du hý, khéo giỏi trí huệ ba-la-mật, thông đạt phương tiện, thành tựu đại nguyện, tâm đã thuần thục, quyết định Đại thừa…

Tuy là cư sĩ mà phụng trì luật hạnh thanh tịnh của Sa-môn. Tuy ở tại gia mà chẳng vướng mắc ba cõi. Thị hiện có gia đình, quyến thuộc mà thường thích hạnh xa lìa. Tuy mặc đồ tốt đẹp mà dùng tướng hảo trang nghiêm thân. Tuy có ăn uống mà lấy cái vui của Thiền làm mùi vị. Nếu đến nơi vui chơi cờ bạc thì dùng đó để độ người. Tuy thọ các pháp của đạo khác mà chẳng làm tổn hại chánh tín. Tuy rõ sách thế gian mà thường vui thích Phật pháp. Kính trọng mọi người, lấy đó làm tối cao trong sự cúng dường. Tất cả sự làm ăn đầu tư hùn hạp dù được lợi lộc thế gian mà chẳng lấy đó làm thú vui. Dạo chơi nơi ngã tư đường mà làm lợi lạc cho chúng sanh. Vào pháp chánh trị mà cứu giúp tất cả. Vào chỗ giảng luận, dạy cho Đại thừa. Vào chỗ học đường khai trí cho người trẻ…”

(Tạp chí Văn Hóa Phật Giáo số 245)