TRÒ CHƠI HỮU HẠN VÀ VÔ HẠN

Nếu trong nền văn hóa mà chúng ta được sinh ra luôn có những người thúc giục chúng ta sân khấu hóa cuộc đời mình bằng cách cung cấp cho chúng ta một quá khứ có thể lặp lại, thì cũng sẽ có những người (có thể vẫn chính là những người đó) mà qua sự hiện diện của họ, chúng ta học được cách chuẩn bị cho những bất ngờ. Chính nhờ có những người như vậy mà chúng ta nhận ra mình là thiên tài.
Những người này không trao hay tạo ra cái thiên tài trong chúng ta. Nguồn gốc của thiên tài nằm trong bản thân nó; một đứa trẻ không bao giờ có thể được dịch chuyển thành thiên tài. Thiên tài xuất hiện cùng sự chạm. Chạm là một hiện tượng mang đặc điểm nghịch lý của trò chơi vô hạn.
Tôi không bị người khác chạm vào khi khoảng cách giữa chúng tôi là 0. Tôi chỉ bị chạm khi tôi phản ứng từ trung tâm của riêng tôi – tức là phản ứng một cách tức thời và nguyên bản. Nhưng bạn chỉ chạm vào tôi từ trung tâm của riêng bạn, bên ngoài thiên tài của riêng bạn. Chạm luôn là sự trao đổi qua lại. Bạn không thể chạm tôi trừ phi tôi chạm lại bạn.

Trái ngược với chạm là dịch chuyển. Bạn dịch chuyển tôi bằng cách đẩy tôi đến một nơi bạn đã nhìn thấy trước và có lẽ đã chuẩn bị. Đây là một hành động có giai đoạn, và nó sẽ chỉ thành công nếu trong khi dịch chuyển tôi, bản thân bạn vẫn bất động. Tôi có thể xúc động đến phát khóc bởi những màn trình diễn tuyệt vời và những bài báo thương tâm, hay xúc động mãnh liệt bởi các tuyên ngôn chính trị và những câu chuyện bi hùng – nhưng trong mỗi trường hợp, tôi đều bị dịch chuyển theo một công thức hay thiết kế miễn dịch đối với diễn viên. Khi diễn viên khóc vì vai diễn – chứ không phải do kịch bản sắp xếp – thì khi đó, họ đã thất bại và không còn phù hợp với sân khấu.
Điều này có nghĩa là chúng ta chỉ bị dịch chuyển bởi những người không phải là chính họ; và chúng ta chỉ có thể bị dịch chuyển khi không phải là mình, mà là những gì mà mình không thể trở thành.

Tôi chỉ bị chạm khi tôi là con người phía sau mọi loại mặt nạ sân khấu kia, nhưng cùng lúc đó, tôi bị thay đổi từ bên trong – và tất cả những ai chạm vào tôi cũng đều bị chạm. Chúng ta không chạm theo kế hoạch. Quả thật, mọi kế hoạch đều bị tan vỡ bởi việc chạm. Bất cứ ai chạm và bất cứ ai bị chạm đều sẽ bị bất ngờ. (Tính không thể dự đoán được của hiện tượng này được phản ánh trong sự ám chỉ của chúng tôi đến người điên khi “bị chạm”)
Chúng ta chỉ có thể bị dịch chuyển nhờ vào những tấm màn che đậy của chính mình và bị chạm xuyên qua lớp màn đó.
Đặc điểm của việc chạm có thể được thấy khá rõ ràng trong cách người chơi trò chơi vô hạn hiểu về việc chữa lành và tình dục.
Nếu bị chạm là việc phản ứng từ trung tâm của một người nào đó thì nó cũng là việc phản ứng với tư cách một con người khỏe mạnh hay tráng kiện. Tóm lại, bất cứ ai bị chạm đều được làm lành.

Người chơi trò chơi hữu hạn không quan tâm đến việc làm lành hay được làm cho hoàn chỉnh, mà họ quan tâm đến việc được chữa trị hay được làm cho hữu dụng. Làm lành giúp tôi có thể chơi lại, chữa trị giúp tôi có thể cạnh tranh lại trong trò chơi này hay trò chơi kia.
Các bác sỹ chữa trị phải trừu tượng hóa con người thành các chức năng khác nhau. Họ chữa bệnh chứ không chữa người bệnh. Và con người cố ý thể hiện bản thân theo các chức năng. Quả thật, sở dĩ nghề chữa trị phát triển được là vì rất nhiều người khao khát được coi mình là một chức năng, hay một tập hợp các chức năng. Ốm là việc trở nên vô dụng; trở nên vô dụng là không còn đủ khả năng cạnh tranh trong các cuộc thi được ưa thích. Đó là một kiểu chết, một sự bất lực trong việc giành lấy các danh hiệu. Người ốm trở nên vô hình. Bệnh tật luôn có mùi chết chóc; Hoặc nó có thể dẫn đến cái chết, hoặc nó dẫn đến cái chết của một người với tư cách là một đối thủ. Sự đáng sợ của bệnh tật là sự đáng sợ của việc thua cuộc.

Nói chung, một người chỉ ốm trong mối tương quan với một hành động bị giới hạn nào đó. Không phải ung thư làm tôi ốm. Chính do tôi không thể làm việc, không thể chạy, không thể nuốt thức ăn khiến tôi bị ốm bởi ung thư. Việc mất chức năng, những cản trở trong hoạt động – bản thân những việc này không thể phá hủy sức khỏe của tôi. Tôi quá nặng nên không thể quạt tay mà bay được, nhưng không thể vì lý do đó mà tôi phàn nàn rằng mình bị ốm vì nặng. Tuy nhiên, nếu tôi muốn là một người mẫu thời trang, một vũ công, hay người cưỡi ngựa đua, tôi sẽ coi thừa cân là một loại bệnh và nhiều khả năng sẽ xin lời khuyên từ bác sỹ, nhà dinh dưỡng hay một chuyên gia nào đó để được chữa khỏi nó.
Khi được làm lành, được phục hồi trung tâm của mình, theo đó việc tôi mất đi các chức năng không tước đi sự tự do của tôi với tư cách một con người. Điều này có nghĩa là không cần phải loại bỏ bệnh tật trước khi làm lành. Tôi không tự do đến mức tôi có thể vượt qua các điểm yếu của bản thân, mà chỉ đến độ tôi có thể đặt các điểm yếu của tôi vào trò chơi. Tôi được chữa khỏi bệnh, được làm lành với bệnh.

Tất nhiên, việc làm lành có tất cả sự trao đổi qua lại của việc chạm. Cũng giống như tôi không thể chạm vào chính mình, tôi cũng không thể làm lành tôi. Nhưng làm lành không đòi hỏi chuyên gia nào cả mà chỉ cần những người có thể đến với chúng ta từ trung tâm của riêng họ và những người sẵn sàng để bản thân được làm lành

🍀🌺🌼🍀🌺
Trích: TRÒ CHƠI HỮU HẠN VÀ VÔ HẠN
Việt dịch: Anh Tú – NXB Hồng Đức, 2015

Post: Thường An