BỜ BÊN KIA

Thức dậy sáng nay; mặt trời còn nằm dưới đường chân trời; bình minh đã bắt đầu và thiền định là tự dâng cao cho đến bờ bên kia mà phép lành là sức mạnh và sáng suốt. Bờ bên kia đã ở đó chiều hôm qua, ngay lúc mặt trời lặn, rất sáng, bất ngờ. Nhiều ngày nay nó đã không xuất hiện. Thân tự điều hòa theo nhịp độ cuộc sống phố thị và, khi bờ bên kia đến, nó biểu lộ với một vẻ đẹp, một cường lực đến đỗi mọi sự đều im lìm bất động; nó tràn ngập căn phòng và còn vượt qua đó nữa. Thân thể, tuy duỗi thẳng, nhưng in dấu một sự mềm dẻo nào đó hoặc đúng hơn là bất động. Chắc chắn nó còn tồn tại hết ban đêm cho đến thức giấc nó vẫn còn đó, tràn ngập căn phòng và vượt qua đó nữa. Mọi toan tính mô tả lại việc này đều không còn một ý nghĩa nào cả, vì không bao giờ ngôn ngữ có thể diễn đạt cái bao la vô tận, cái đẹp của nó. Mọi sự đều dừng lại khi nó hiện diện và kỳ lạ thay, trí óc với tất cả sinh hoạt của nó đột ngột yên tĩnh, một cách tự giác, không một phản ứng, không ký ức, không lưu đọng cái gì xảy ra. Nó rất bén nhậy, nhưng tuyệt đối im lìm bất động. Mọi điều đó quá bao la đối với sự tưởngtượng và dưới mọi khía cạnh, tưởng tượng đều ngu đần và thiếu trưởng thành. Việc đã xảy ra quả thật rất là sinh động và quan trọng đến đỗi mọi ảo tưởng, mọi tưởng tượng đều vô nghĩa.

Hiểu biết nhu cầu có tầm quan trọng rất lớn. Có nhu cầu bên ngoài; những sự đòi hỏi thiết yếu, cơm ăn áo mặcnhà ở; nhưng ngoài ra còn có cái gì khác không? Mỗi người đều tự mắc vào cơn bão của những nhu cầu tự tâm, nhưng ta có thể nói đó là thiết yếu hay không? Nhu cầu về phái tính, thành tựu, lòng khátkhao bó buộc từ khát vọng, ham muốn, tham lam, có phải tùy thuộc vào đời sống hay không? Ai cũng đã chấp nhận điều đó suốt cả ngàn năm nay; đời, đạo đều tôn trọng những nhu cầu này và còn tôn vinh một cách cao cả. Nhận chịu lối sống đó hoặc đã bị ước định theo đó quá mức, ai cũng uốn mình theo, chống trả một cách yếu ớt với dòng đời, thối chí ngã lòng, tìm cầu lối thoát. Và những lối thoát càng trở nên quan trọng hơn so với thực tại. Nhu cầu tâm lý là cơ chế tự vệ đối với một cái gì đó thực hơn và quan trọng hơn. Nhu cầu về thành tựu, để làm cho mình quan trọng phát sinh từ sợ hãi trước một cái gì chơn thực hơn nhưng bất tri, mà ta không có kinh nghiệm. Thành tựu, là làm cho mình quan trọng, cho dù trên danh nghĩa vì tổ quốc, vì đảng phái hay vì một niềm tin thỏa ý, đều là trốn chạy trước cái vô nghĩa của chúng ta, cái rỗng không, cô đơn của chúng ta, những hoạt động của chúng ta cô lập chúng ta với kẻ khác. Nhu cầu nội tâm hình như là vô tận, tăng bội, thay đổi, kéo dài. Đây chính là căn nguyên của dục vọng nóng bỏng, đối nghịch.

Dục vọng luôn luôn hiện diện: đối tượng của nó thay đổi, giảm hoặc tăng, nhưng nó luôn luôn ở đó. Bị kiềm chế, dằn vặt, chối bỏ, thừa nhận, dập tắt, loại trừ, được tự do biểu lộ hoặc ràng buộc với sợi dây quanh cổ, dù mạnh hay yếu, dục vọng luôn luôn có mặt. Cái gì xấu xa trong dục vọng? Tại sao có trận chiến không ngớt với nó? Dục vọng gây phiền nhiễu, đau đớn, đưa đến mê lầm và đau khổ, và tuy thế vẫn dai dẳng, dù mạnh hay yếu, nó luôn luôn có mặt. Hiểu biết dục vọng một cách toàn vẹn, không dập tắt nó cũng không bắt nó vào khuôn phép đến nổi không nhận ra nó nữa, chính là hiểu biết nhu cầu. Nhu cầu và dục vọng liên kết với nhau, cũng như được với mất. Không có dục vọng thanh cao hay hèn hạ, nhưng chỉ có dục vọng, thường xuyên xung đột với chính nó. Dục vọng thiêu đốt nhà ẩn dật cũng như người cầm đầu đảng phái chính trị; những người này đặt tên khác cho nó nhưng nó vẫn ở đó, gặm nhấm tận xương tủy mọi sự. Khi nhu cầu ngoại giới lẫn nội tâm được hiểu biết một cách toàn vẹn thì dục vọng không còn là nổi ray rứt dằn vặt. Lúc đó dục vọng mang một ý nghĩa khác hẳn, một ý nghĩa vượt qua sức dung chứa của tư tưởng rất xa, cũng vượt qua tình cảm, với những xúc động, huyền thoại, ảo tưởng. Với sự hiểu biết toàn vẹn về nhu cầu chớ không phải định giá lượng và phẩm của nó, dục vọng sẽ thành ngọn lửa chớ không còn là sự dày xéo. Không có ngọn lửa này đời sống sẽ mất mát thua thiệt. Chính ngọn lửa này thiêu hủy sự vô nghĩa về mục đích cuộc đời, đốt cháy biên giới, rào cản đã áp đặt vào cuộc sống. Lúc đó, dục vọng sẽ được tô điểm với một cái tên tùy chúng ta lựa chọn, tình yêu, sự chết, chơn mỹ, và sự hiện diện của nó sẽ vô tận.

Ngày 13/9/1961

Ngày hôm qua thật là lạ lùng. Bờ bên kia thường xuyên hiện diện suốt buổi đi dạo ngắn ngủi và vào lúc nghỉ,lại càng mãnh liệt hơn trong khi nói chuyện (1), duy trì, kéo dài gần hết đêm và vẫn còn đó lúc thức dậy sáng nay, sau một giấc ngủ ngắn. Thân thể mệt nhừ, cần được nghỉ ngơi, lại trở nên yên tĩnh một cách lạ lùng, nhưng phần nhỏ nhất của thân vẫn tỉnh táo và bén nhậy.

Xa mút tầm mắt, những mái nhà trải dài với những cột ống khói ngắn dựng đứng không một chút khói, vì trời thật nóng; đường chân trời thật xa, mù mờ, nhạt nhòa; thành phố như trải rộng đến vô tận. Cây cối dọc đại lộ đang chờmùa đông, vì mùa thu đã từ từ hiện đến. Bầu trời xám bạc thật sáng bóng, và ngọn gió nhẹ làm gợn sóng mặt sông. Những con bồ câu sáng nay hoạt động thật sớm đangsưởi ấm trên mái nhà bằng thiếc.Tâm là một cái gì kỳ lạ; tâm tàng chứa trí óc, tưtưởng, tình cảm cho đến mỗi cảm xúc tinh tế nhất, ảo tưởng, tưởng tượng… Tâm không phải là cộng chung hết cả những yếu tố trên, tuy nhiên không có chúng thì tâm không có; tâm còn hơn hẳn cái nó tàng chứa. Không có tâm thì những yếu tố tàng chứa cũng không có nốt; chính qua tâm mà chúng ta có mặt. Trong cái rỗng rang của tâm, lý trí, tư tưởng, tình cảm và tất cả ý thức đều có mặt. Cây không phải là tiếng diễn tả được chính nó, cũng không phải lá, cành hoặc rễ; cây là toàn thể những cái đó mà lại không phải là một thứ gì trong những cái đó. Tâm là cái rỗng rang đó và chính ngay trong lòng tâm những sự vật hiện hữu, nhưng những sự vật này không phải là tâm. Từ cái rỗng rang đó sinh ra không gian, thời gian. Nhưng trí óc và những thuộc cấp của nó bao trùm hết cả phạm vi của sự sống; trí óc bận rộn với vô số những vấn đề, bản thể của tâm vượt khỏi tầm tay của trí óc, vì chính trí óc vận hành một cách chia chẻ và những mảnh vụn, dù nhiều đến đâu, cũng không tạo thành một cái toàn thể được. Tuy nhiên, trí óc tự mình xử dụng những mảnh vụn đối nghịch, tập hợp lại để cấu tạo cái toàn thể. Cái toàn thể thì không bao giờ là đối tượng của sự tập hợp.

Hoạt động của ký ức, kiến thức đang vận dụng, xung đột của dục vọng đối chọi nhau, tìm cầu tự do đều luôn luôn bị rào kín trong giới hạn của trí óc; trí óc có thể thanh lọc, mở rộng, tích lũy những ham muốn của nó, nhưng khổ đau sẽ tồn tại. Khi mà tư tưởng chỉ là sự đáp trả của ký ức, của kinh nghiệm, thì sẽ không chấm dứt được đau khổ. Trí óc là một “suy tư” phát xuất từ cái rỗng rang toàn vẹn của tâm; cái rỗng rang này không có trung tâm do đó có khả năng hoạt động vô hạn. Từ cái rỗng rang này sáng tạo sinh ra, nhưng đó không phải là tài khéo của con người. Sáng tạo phát sinh từ cái không, và đó chính là tình yêu và sự chết.

Lại thêm một ngày lạ lùng. Vào mọi lúc, đều có mặt bờ bên kia, dù đi đến đâu, làm việc gì. Trí óc, rất yên tĩnh, không mê ngủ, nhưng tỉnh táo và bén nhậy, hình như tự chuyển động trong chính nó. Có cảm tưởng là quán sát từ một chiều sâu vô hạn. Tuy nhọc mệt, thân vẫn thức tỉnh một cách lạ lùng. Một ngọn lửa cháy sáng không dứt.

The Krishnamurti’s Notebook

Ẩn Hạc dịch